150 jaar historie

In 1856 werd de Sociëteit Vereeniging opgericht, een op Engelse leest geschoeide club voor heren uit de middenklasse. Het pand aan de Lange Begijnestraat, gekocht voor 8.000 gulden, bood na een kleine verbouwing onderdak aan talloze activiteiten, van muziekbeoefening tot schietbaan voor de leden van de Sociëteit. 

Door de grote toeloop aan nieuwe leden ontstond er ruimtetekort en werden aangrenzende percelen gekocht en bebouwd, onder andere met een nieuwe concertzaal. Architect Adriaan van der Steur ontwierp de grote concertzaal, die vanaf het begin in 1873 een enorme aanwinst was. De concertzaal groeide uit tot hét culturele middelpunt van de stad waar tal van toneel- en muziekgezelschappen speelden. 

Gemeentelijke Concertzaal

En toen kwam er een buitenkans voorbij: de gemeente Haarlem kon het Cavaillé-Coll-orgel, dat in het Paleis voor Volksvlijt in Amsterdam stond, gratis verkrijgen mits zij een geschikte zaal tot hun beschikking had waar de gemeente zeggenschap over had. Dat leidde ertoe dat de gemeente in de jaren ‘20 besloot het gebouw te kopen. In 1923 gaat het gebouw aan de Lange Begijnestraat verder als Gemeentelijke Concertzaal en verhuist Sociëteit Vereeniging naar de Zijlweg.

De komst van het beroemde orgel trok beroemdheden naar de Gemeentelijke Concertzaal. Onder anderen Maurice Ravel, Igor Stravinsky, Sergej Rachmaninov, het Concertgebouworkest en Arthur Rubinstein hebben op het podium gestaan. Naast hun optredens werden van bloemententoonstelling tot SDAP-congres en van circusacts tot schermwedstrijden georganiseerd. 

De Concertzaal kende ruim 140 jaar ook een huisorkest: één van de vaste bespelers van de PHIL is de Haarlemsche Orkest Vereeniging (HOV). Begin vorige eeuw gaat HOV verder als het symfonische Noordhollands Philharmonisch Orkest en na meerdere fusies ontstaat in 2013 Het Balletorkest. Het orkest repeteert bijna elke dag in de Grote Zaal en treedt op met onder anderen Aafje Heynis, Mstislav Rostropovitsj, Marco Bakker, Berdien Stenberg en Hans Liberg.

Het gebouw was rond de eeuwwisseling toe aan vernieuwing: door vele kleine verbouwingen was het gebouw een labyrinth van ruimtes geworden. In 1999 kreeg architect Frits van Dongen de taak van een grondige verbouwing toegewezen. Naast een grondige renovatie en restauratie van de bestaande bouw heeft een uitbreiding plaatsgevonden met de aanbouw van de Kleine Zaal. 

De glazen gevels van de nieuwbouw zijn bedrukt met een door Karel Martens ontworpen grafische weergave van de compositie 'Klokken voor Haarlem' van Louis Andriessen, gebaseerd op de Damiate-melodie die al eeuwenlang uit de nabij gelegen St. Bavokerk te beluisteren is. Deze vorm van eigentijdse bladmuziek verbindt de Philharmonie met de plek waar ooit een van de oudste drukkers van bladmuziek van Europa gevestigd was.

In 2005 werd het Concertgebouw Haarlem geopend onder de nieuwe naam Philharmonie. In 2023 wordt de naam ingekort tot PHIL: een nieuwe naam en identiteit, los van de Stadsschouwburg, weerspiegelen de nieuwe koers: PHIL wil zich de komende jaren positioneren als eigentijds muziekhuis om meer en divers publiek te bereiken.  

Ook na 150 jaar is PHIL nog steeds het kloppend hart van muzikaal Haarlem, bekend om klassieke muziek, een groot en groeiend aanbod popmuziek en zeer geschikt voor feesten, partijen en congressen. Een eigentijdse ontmoetingsplek en multifunctionele zaal, precies zoals het was bedacht in de 19e eeuw. Met 150 jaar concertzaal gloort een nieuwe toekomst voor de PHIL.